Doç.Dr. Yasemin Korkmaz/ KSU MMF Tekstil Müh. Böl, Kahramanmaraş
Hindistan ve Çin’den sonra en önemli tekstil makineleri pazarı olarak Türkiye kabul edilmektedir. Uygulanan teşvik programları, dünyadaki ekonomik krizler, kotaların kalkması gibi pek çok faktörün etkilediği Türk tekstil sektörü hala güçlü bir şekilde yatırımlarına devam etmektedir.
Dünyadaki iplik taleplerine bakıldığında ring ipliği en çok aranılan iplik olarak bulunmakta, bunu Open-End ipliği takip etmektedir. Bunun neticesi ülkemize de yansırken tercih edilen makine seçimlerini de etkilemektedir. Türk iplik sanayisi ağırlıklı olarak pamuk işlemeye yönelik olarak kurulmuş ise de son yıllarda pamuk fiyatlarında yaşanan artışlar, enerji maliyetleri ve yurt dışındaki pazarlarda küresel ekonomik krizden dolayı yaşanan fiyat baskısı tekstil sanayicisinin daha dikkatli olmasını gerektirmektedir.
Taraklar İçin Sunulan Yenilikler ve Trendler
Firmalar pazara sunulan yeni tarak makinelerindeki trend tarama alanlarını genişleterek şerit kalitesini iyileştirmeyi hedeflemektedir. Rieter firmasının karde ve penye ring ipliklerinin ekonomik üretimi için pazara sunmuş olduğu C 70 model tarak makineleri mevcutları arasında 1,5 mt eni ile en genişlik olanıdır. C 70’in önde gelen özellikleri arasında ön ve son taraklama bölgelerindeki hassas şapka kılavuzlama ile liflerin seçilerek telefe ayrılması sayesinde, hammaddenin fiziksel özelliklerinden daha iyi yararlanma ve bunun sonucunda şerit kalitesinde belirgin bir iyileşme sağlamaktadır. Modüler yapısı ile yeni hammaddelere ve gereksinimlere hızlı uyum sağlamaya olanak vermesi C 70’in sunduğu diğer bir avantaj olarak öne çıkmaktadır.
ITMA 2011'de tanıtılan TC 11 Trützschler-Tarak makinelerinin eni 1,28 m genişliğinde dizayn edilirken, 3,7 m² aktif tarama alanı ile T-Con tarak ayar optimizasyon sistemi bulunmaktadır. T-Con sistemi ile garnitür tellerinin temaslarını en asgari biçimde bile olsa algılarken, bunun sonucunda tarak makinesi bir hasar durumu meydana gelmeksizin kapatılmaktadır. Bu tarak makinesinde yalnız tambur makine çerçevesi tarafından desteklenmektedir. Bunun sağlamış olduğu avantaj ise termal değişikliklerin minimuma indirilmesidir.
ITMA Asia + CITME 2012, India ITME fuarlarında, Trützschler firması özellikle Asya pazarı için tasarlanan TC 8 model tarak makinesini tanıtmıştır. Bu yeni tarak makinesinin çalışma eni 1 mt, tarama alanı 5,3 m²’dır. Enerji verimliliği iyileşirken, yüksek verimliliği ile öne çıkan TC 8 tarak makinesinin standart donanımı içinde T-Con, Magnotop, Nepcontrol, online nep takip etme sistemi yer almaktadır.
Lakshmi Machine Works (LMW) Türkiye pazarına 1 mt genişliğe toplam 97 şapkaya sahip, 120 kg/saat üretim hızı olan LC 363/361 tarak makinelerini sunmaktadır. India-ITME 2012’de tanıttıkları en yeni geliştirilmiş tarak makineleri olan 1,5 metre çalışma genişliğindeki LC636 için aktif tarama olarak 1,95 m² üretim hızı 250 kg/saat olarak verilmiştir. Bu tarak özellikle kalın numara ve Open-End için gerekli olan yüksek üretim ihtiyacını karşılamak amacıyla geliştirilmiştir.
Truetzschler Card Clothing (TCC) tarafından geliştirilerek tarak tamburunda kullanılması önerilen FGX 1 garnitür tellerinin bileyleme işlemini gereksiz hale getirdiği bildirilmektedir (Şekil 1). Bunun yanı sıra şapkalarda kullanılan NovoTopA garnitür telleri de yeni geliştirilmiştir
Cerler İçin Sunulan Yenilikler ve Trendler
Cer makinelerinde daha az duruş zamanı, daha yüksek verimlilik, daha iyi kaliteli şerit, daha az kova maliyeti nedenlerinden dolayı büyük çaplarda kova kullanan modeller artmıştır.
ITME 2012-Mumbai’de tanıtılan Rieter firmasının SB-D 22 regülesiz çift kafalı cerin üretim hızı 1.100 m/dk ve 1.000 mm’ye kadar kova kullanması ile üretim performansı daha da artmıştır. Yerden ve işçililikten yapılan tasarrufun altı özellikle çizilmektedir. Çok özel olan merkezi çekim sistemi ve display ekranından kolayca hızların, dolayısıyla çekimlerin değiştirilebilmesi iplikhanelere büyük kolaylık sağlamaktadır.
Rieter RSB-D 22 çift kafalı regüleli cer her iki tarafında bulunan birbirinden bağımsız regüle sistemi ile her zaman aynı kalitede ve özellikte şerit üretmektedir. Rieter’in bu cerlerinde kullanılan kayış tahrikleri ile az sayıda motor ve invertör bulunması, az enerji tüketimine sebep olmaktadır. Şerit numaraları, üretim hızları, emme yoğunlukları her iki taraf için ayrı ayrı ayarlanabilmektedir. Gerekli alan gereksinimlerindeki azalma, düşük enerji tüketimi ve daha düşük sermaye maliyeti bu cerin sunmuş olduğu avantajlar arasındadır.
Geçtiğimiz 2012 yılında tanıtımı yapılan, regüleli TD 8 model Trützschler cerlerinde kullanılan yeni DISC LEVELLER TD-DL sisteminde oluk-ve yoklama silindiri ünitesi burulmaya karşı mukavemetli ve eksenleri ise sabit bir biçimde tesis edilmiş olup dönmemektedir. Rulman donanımları ise simetrik bir biçimde ölçüm noktasının alt ve üst konumunda bulunmaktadır. Böylelikle giren şerit numarası hassasiyetle kontrol edilmekte ve olası şerit numara varyasyonlarının önüne geçilmektedir. Çıkan şerit kalitesini ise Disc Monitor TD-DM diye adlandırılan yeni kalite kontrol sensörleri ile takip edilmektedir.
Trützschler firması iki ayrı cer modeli sunmakta: yüksek üretim hızları için (1.000 m/dk’ya kadar) TD 8, penye daireleri için (600 m/dk’ya kadar) TD 8-600 modelini önermektedir. Bu cerlerde kullanılan dijital motorlar sayesinde enerji verimliliği artırılmıştır. Kullanılan rulmanların ömür boyu yağlanmasına gerek olmadığından bakım kolaylığı getirmektedir.
Penye İçin Sunulan Yenilikler ve Trendler
Ring iplikçiliği her zaman güçlü olmasına rağmen batı yarımküresinde penye pamuk ipliği üretimi çok azalmıştır. Pek çok firmanın, bu durumun yarattığı talepten yararlanabilmek için yatırım yapmaya başladığı bildiriliyor. Enerji maliyetlerin artması nedeniyle yapılan inovasyonlar sayesinde penyeleme işleminin enerji tüketimi %48’e kadar gerilemiştir. Bunun yanı sıra değişen piyasa şartlarına ve hammaddeye en hızlı bir şekilde ayak uydurmanın gerekliliği her geçen gün önemini artırmaktadır.
İki büyük tekstil firmasının Toyota ile Trützschler ortak geliştirdikleri TCO 12 penye makinesi, 600 tarama/dk hızı ile sürekli, tekrarlanabilen yüksek kaliteli penye şeritleri üretmektedir. Toyota firmasının bu makinenin geliştirilmesindeki katkısı dokuma makinelerindeki tecrübesinden kaynaklanan özel servo motor teknolojisi (2-twin-drive) ile artık limitlerine ulaşmış olan konvansiyonel dişli tahrik sisteminin üretmiş olduğu vibrasyon yani titreşimleri oldukça azaltılmıştır. Birbirinden bağımsız motorlar tarafından her iki taraftan eş zamanlı olarak kontrol edilen tarama elemanlarının üstlerindeki burulma %25 oranında ve penye makinesinin vibrasyonunu yani titreşimi ise %25’e varan oranlarda azaltılmıştır. Trützschler firmasının cerlerinde kullanmış olduğu DISC MONITOR sistemi vasıtasıyla şerit numarası daimi olarak takip edilmektedir.
ITMA Asia + CITME 2012’de tanıtılan E 80 penye makinesindeki yenilik ise 130°’lik yuvarlak tarak kullanarak tarama bölgesinin geometrisinin -tarama hızına etki etmeden- bir önceki modele göre %45 oranında artmış olmasıdır. Bu iplik kalitesinde %20 (IPI) iyileşmeye yol açmıştır. Tarama hızı 500 tarama/dk ve üretim performansı ise 80 kg/sa’e ulaştığı bildirilmiştir. E 80’in getirdiği yenilikler içinde tam otomatik tülbent ekleme sistemi olan ROBOlap sayesinde günlük 2 ton üretim ile 1.000 mm kovaların kullanımını mümkün hale getirilmiştir.
Penye dairesi için Lakshmi Machine Works (LMW) tarafından sunulan MCD PLUS teknolojisi kullanan LK64Z 1,7 ton günlük üretime, 500 tarama/dk üretim hızına sahiptir. LK69 penye makinesinin 600 tarama/dk ve 2,1 ton/gün’e varan bir üretimi kesici ve ayrıcı hareketinin en iyi kombinasyonunu sağlayarak besleme bölgesinden koparma bölgesine nazik elyaf transferi sağlayan PACT adı verilen teknoloji sayesinde sağlanmaktadır. Sonraki prosesin gereksinimleri karşılamak üzere penye makineleri yapılandırılabilir, örneğin 24” çapında iki yedekli kova ile çıkış için otomatik kova değiştirici (40" çapında çıkış - isteğe bağlı bir yedek kova ile birlikte). Diğer avantajları kısa liflerin eliminasyonu, geliştirilmiş dublaj ve çekim gibi özelliklere sahip olup penye makinesi iki modülerli yapı şekilde sunularak montaj süresini kısaltmaktadır.
Fitil ve Ring İçin Sunulan Yenilikler ve Trendler
Makinelerin iğ sayısı artmaktadır. Bunun arkasında yatan neden olarak kilogram iplik üretim maliyetleri içinde kalan sabit masraflıları azaltarak ekonomik randımanın yükseltilmesidir. Enerji tasarrufu sağlanarak başta bakım ve işletim maliyetlerinin düşürülmesi makinenin tasarımı sırasında göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bunun etkisi bütün makine üreticilerinin üretmiş olduğu ring makinelerine yansımıştır.
LMW tarafından sunulan Fitil makinesi LF 4200 belirgin özellikleri 200’e kadar iğ sayısı ile mevcutlar arasındaki en uzun fitil makinesidir. Ring makineleri arasında LMW tarafından sunulan T-Flex tahrikli çekim sistemi için 4 Quadrant motorlu tahrik kullanan LR 9 model ring iplik makinelerinde iğ sayısı 1.824’e kadar çıkmaktadır. “Yeni süper enerji tasarrufu sağlayan motor” ve özel invertör teknolojileri kullanımı sonucunda yüksek verimli, enerji tasarruflu çalışan Toyota RX300’in 1.824 iği bulunmaktadır. Süper uzun makineler için çiftli tahrik sistemi SynchroDraft kullanan Zinser 351’de 1.680 iğ çalışmaktadır. Rieter’in sunmuş olduğu FLEXIdraft, ROBOload özellikler sahip G35 modüler şekilde dizayn edilmiş ring iplik eğirme makinesinde ise 1.632 iğ bulunmaktadır.
Kompakt iplik makinelerinde farklı sistemler ile lifler yoğunlaştırılarak eğirme üçgeni daraltılmaktadır. Burada firmalar patentler ile korunan tasarımlarını geliştirmeye gayret etmektedirler. Rieter’in 1.632 iğ bulunan K 45 model kompakt ring makinelerindeki sistemin perfore metal silindiri ile liflerin yoğunlaştırılmasıdır. Böylelikle önemli ölçüde enerji ve bakım masraflarının azaltıldığı bildirilmektedir.
Zinser 351 Impact FX kompakt ring iplik makinesinde lif kütlesi tarafından taşınan kir partikülleri kompakt ünitesine ulaştıklarında, kompakt hava emişi vasıtasıyla delikli apronun delikleri arasından emilerek uzaklaştırılmaktadır. Bu model 1.680 iğ ile en uzun kompakt iplik makinesi unvanına sahiptir.
LMW’nin kompakt ring iplik makinesi LRJ 9 delikli sentetik apron kullanan 1.632’e kadar iğe sahiptir.
Open-End ve Hava Jetli Eğirme Sistemleri İçin Sunulan Yenilikler ve Trendler
Rieter firması akıllı filtre temizleme sistemi ile etkili vakum sistemi kullanan R 60, iyi bir iplik kalitesinin yanı sıra enerji tasarruflu motorların kullanımı ve ekonomik invertörlerin soğutma sistemleri sayesinde enerji tüketimini oldukça azaltmıştır. 540 rotor ile bu alanda en uzun Open-End makinesi olup kolay değiştirilebilen parçaları sayesinde kullanım kolaylığı sunmaktadır.
Open-End sistemleri içinde 200.000 rpm rotor hızında iplik eğirebilen Oerlikon-Schafhorst firmasınca geliştirilen Autocoro8 rotor iplik makinesinin her biri elektromanyetik tahrikli 480’e varan eğirme ünitesi bulunmaktadır. Daha iyi dijital kontrollü bağlama teknolojisi DigiPiecing ile bir sonraki proses için en uygun bobini DigiWinding ile sarması, verimliliği ve etkililiği artırmaktadır.
Hava jetli iplik eğirme makinesi J 20’nin her iki tarafında iki farklı materyali işleyebilmesi sebebiyle yüksek performans ve esnekliğe sahiptir. Rieter %52 PES-%48 taranmış pamuktan 30/1 NE ipliği 400 m/dk gibi yüksek bir hızda üretildiği bilgisini vermektedir. Bu J 20’nin çok farklı harmanlardan iplik yapabilme yeteneğine işaret etmektedir.
Sonuç olarak; hammadde maliyetlerinde yaşanan artışlar tekstil sektöründe tercih edilen harman seçimini karışımlara doğru kaydırmaktadır. Karışımlarda viskoz ve polyester hala pamuk harmanındaki yerini korumaktadır. Tekstil sanayicisinin bundan sonra daha farklı lifler ile çalışma olasılıklarını göz ardı etmeksizin, işletmelerindeki makine tercihlerini daha esnek çalışmaya fırsat verecek şekilde yapmalarını gerektiren bir dönemdeyiz. Her zaman olduğu gibi ülkemizin enerji bakımından dışa bağımlılığından dolayı yüksek enerji maliyetleri devam edecektir. Bütün bu unsurlar ile birlikte nano teknoloji, elektronik ve yazılım alanında geliştirilen yeni teknolojiler sürekli olarak yapmış olduğumuz işi yeniden tanımlamamızı gerektiriyor. Dinamik Türk tekstil sanayisi bu duruma rahat bir şekilde ayak uyduracaktır.